در طب، روشهای مختلفی برای تشخیص بیماریها وجود دارد؛ تشخیص صحیح، اولین قدم در درمان کارآمد و موفق است. یکی از این روشها، زبانشناسی یا تانگولوژی نام دارد که قدمت آن حدوداً به قرن ۱۶ پیش از میلاد باز میگردد. این علم در طبهای سنتی جهان جایگاه ویژهای دارد و امروزه مقبولیت خاصی پیدا کرده است. زبانشناسی علم تشخیص است و نه درمان؛ تشخیص از زبان، علت بیماری را مشخص نموده و ایده درمان را پیشنهاد میکند.
حقیقت درونی بدن از کمبود گرفته تا بیماری و همچنین مشکلات آتی، غالباً روی زبان درج میشود. زبان عضوی است که چارت اندامی بدن را در خود جای داده و بازتاب گردن تا زانوی یک فرد و همچنین اندامهای داخلی را نشان میدهد. در زبانشناسی با استفاده از ظاهر زبان و با شناخت دقیق آن، بدون نیاز به ابزار پیچیده، سونوگرافی و … به سلامت، کارکرد و اختلالات اعضای داخلی بدن پی میبریم. همچنین با مشاهده زبان، از پیشرفت بیماری و اثر درمان بهراحتی باخبر میشویم.
تانگولوژی یا زبان شناسی در طب سنتی به معنای تحلیل و بررسی ویژگیهای زبان برای تشخیص بیماریها و حالات سلامت است. در طب سنتی چینی و ایرانی، پزشکان با تحلیل رنگ، شکل، رطوبت و اندازه زبان، وضعیت اندامهای داخلی بیمار را تشخیص میدهند. به عنوان مثال، رنگ سفید مخاط بیانگر مزاج سرد و خلط غالب بلغم، عفونت قارچی یا ضعف سیستم ایمنی، زردی زبان نشانه صفرا، مشکلات گوارشی یا عفونت، رنگ سیاه زبان نشانه خلط غالب سودا است و سرخی زبان نشان دهنده التهاب، مشکلات قلبی، دم یا همان خون است.
تغییر رنگ زبان در علم زبان شناسی نشان از وجود بیماری در بدن انسان است. تغییر مزاج بدن به سمت و سوی مزاج ناسازگار موجب تغییر رنگ زبان انسان می شود. طب سنتی ایرانی به همه توصیه می کند تغییر رنگ زبان خود را جدی بگیرند و در صورت مشاهده تغییر رنگ غیرعادی و غیر معمول زبان به متخصص طب سنتی مراجعه کنند .
علم تشخیص بیماری از روی زبان بازتاب بیماری های داخلی بدن است. زبان گویای فعل و انفعالاتی است که در بدن رخ می دهد. زبان آینه ای است که از طریق مشاهده آن می توان به بیماری های داخلی اعضای بدن، وضعیت روانی شخص (استرس و اضطراب؛ فکروخیال؛ و مشکلات روحی عاطفی و….) افزایش یا کاهش خون و مایعات بدن، وضعیت ستون فقرات (خشکی و یا خستگی در بخش سرشانه و گردن؛ پشت و یا کمر شخص هست یا اینکه بخاطر بالا بودن سطح غلظت خونی که دارد/ دیسک های شخص کم آب شده و تحت فشار هست یا خیر)
اندام های جنسی (اینکه شخص مستعد کیست تخمدان هست یا خیر/ سطح هورمون های شخص کاهش یافته یا متعادل است/ علت اینکه جوش در اطراف لب و چانه دارد اختلالات هورمونی است/ اینکه آن شخص دچار واریکوسل شده یا مستعد آن است/ دچار عارضه عفونت پروستات شده یا اندام های جنسی سالمی دارد.)
زبان در طب سنتی میتواند به تشخیص بیماریها و وضعیتهای سلامت کمک کند. این روش در طب سنتی چینی و ایرانی به عنوان یکی از ابزارهای تشخیصی مهم مورد استفاده قرار میگیرد. براین اساس اطبای سنتی در چین معتقدند که هر قسمت زبان بیانگر نشانه از اعضای بدن است. برای مثال:
زبان شناسی در طب سنتی درباره خصوصیات زبان سالم به برخی از موارد اشاره نموده است :
زبان باید بدون ترک و برآمدگی باشد . رنگ زبان باید قرمز کم رنگ باشد و یک پوشش سفید ملایم و ظریف روی آن را گرفته باشد . به چنین زبانی در طب سنتی زبان سالم می گویند که آیینه یک بدن سالم است .
قرمز کمرنگ(قرمز رنگ پریده):
زبانی که قرمز باشد؛ یعنی چی یا انرژی حیات و گرمای آن بالاست و یا بالعکس. هرچه قرمزی زبان کمتر باشد؛ گرمای بدن شخص کمتر و هرچقدر قرمزی بیشتر باشد گرمای آن بیشتر است و سرما در حال کاهش است.
زبان قرمز:
رنگ قرمز می خواهد بگوید که گرما بیش از مقدار خود شده است در نتیجه می تواند خشکی ایجاد کند یعنی سردی لازم برای را از بین می برد. زیرا گرما هردو به یک اندازه برای بدن نیاز است.
زبان قرمز پررنگ:
این نوع رنگ زبان نشانه ورود گرمای شدید به خون و در نتیجه کمبود سرما و رطوبت در بدن است. قرمز پررنگ در اکثر موارد نشانه ای از خشکی و یبوست است. البته گاهی خشکی است و یبوست نیست و بعضی اوقات از شدت گرما روده ها مشکل پیدا می کند و دچار اسهال می شود.
زبانی سفید و متورم:
از وجود ورم در معده ، کبد و یا سر دلالت می کند و می بایست بررسی شود . در صورتی که زبان بیمار سفید و متورم باشد ، سردی معده و کبد در بیمار مشخص می شود .
* زبان سیاه و درشت، دلیل بر تبهای شدید است.
* اگر رنگ زبان سفید و رنگ پوست بدن متمایل به زردی باشد، نشانه بیماری «یرقان» است.
* اگر رنگ زبان زرد و رگهای زیر زبان سبز باشد، نشانه بیماری «صرع» است.
* اگر رنگ زبان سفید است، نشانه بیماری نسیان (فراموشی) است.
* اگر در ابتدا زبان رنگ زرد داشته باشد و بهمرورزمان سیاه شود، نشانه «برخی انواع ورم غشاء مغز» است.
اگر زبان قرمز باشد و احساس درد همراه با آمدن بزاق کم در دهان باشد، نشانه «ورم دموی» است.
اگر زبان زرد باشد و سوزش شدید داشته باشد، نشانه «ورم صفراوی» است.
اگر زبان سفید باشد و آب زبان جاری باشد، نشانه «ورم بلغمی» است.
اگر زبان سیاه باشد و مخاط خشک باشد، نشانه «ورم سوداوی» است.
تلخی دهان ، نشانه غلبه صفرا است؛ و اگرصفرا ضعیف باشد، دیگر تلخی احساس نمیشود.
اگر دهان شیرین است، نشانه غلبه خون یا بلغم حلو، است.
اگر دهان ترش است، نشانه بلغم حامض (ترش) یا سودا است.
اگر دهان و شوراست، نشانه بلغم شور است.
اگر زبان قرمز کمرنگ و مرطوب باشد، نشانه تعادل بدن است.
اگر زبان خیس و آبکی باشد ورگههایی از روی آن دیده شود، نشانه طبع سرد است.
اگر زبان خشک و زرد، باشد نشانه از بیماری یا صفراوی بودن است.
اگر زبان سفید باشد، نشانه از بلغمی بودن مزاج است.
اگر زبان تیره باشد، نشانه غلبه سودا بر بدن است.
اگر روی زبان سفید باشد و احساس طعم گس، بیمزگی یا ترشمزگی، کند نشانه، زیادی بلغم است.
اگر روی زبان زرد باشد، و احساس تلخمزگی کند، نشانه زیادی صفرا است.
اگر روی زبان سیاه و خاکستری باشد؛ احساس شور مزگی کند، نشانه زیادی سودا است.
اگر روی زبان قرمزی زیاد باشد؛ و احساس شیرینی کند نشانه زیادی خون است.