حجامت یا «کاپینگ» در طب سنتی

حجامت یا «کاپینگ»، یکی از روش‌های قدیمی طب سنتی است که در فرهنگ‌های مختلف از جمله ایران، چین و خاورمیانه به کار می‌رفته است. این روش بر اساس مکش و خارج کردن مواد از بدن از طریق استفاده از لیوان‌های گرم یا سرد است. اگرچه منشأ دقیق حجامت درمانی مورد بحث است، اما استفاده از آن در اقدامات پزشکی اولیه مصر و چین ثبت شده است.
تمدن‌های مختلف بشری به توسعه تاریخی و تداوم حجامت کمک کرده‌اند و در مورد پیشگامان این عمل باستانی نظرات متضادی وجود دارد؛ برخی چینی‌ها را مخترع حجامت می‌دانند، درحالی که قدیمی‌ترین سوابق تصویری نشان می‌دهد که این مصریان باستان بودند که این روش را در حدود سال ۱۵۰۰ قبل از میلاد اختراع کردند.
چی یک کلمه چینی به معنی نیروی زندگی است. گفته می شود که یک کیمیاگر و گیاه داروی معروف تائوئیست Ge Hong، ابتدا حجامت را انجام داده است. وی از سال ۲۸۱ تا ۳۴۱ قبل از میلاد زندگی می‌کرد. بسیاری از تائوئیست‌ها معتقدند که حجامت به تعادل یین و یانگ یا مثبت و منفی در بدن کمک می‌کند. تصور می‌شود که برقراری تعادل بین این دو حالت افراطی به مقاومت بدن در برابر عوامل بیماری زا و همچنین توانایی آن در افزایش جریان خون و کاهش درد کمک می‌کند.
حجامت شبیه اهدای خون نیست، زیرا حجامت فقط خون سمی را که درست زیر پوست قرار دارد از بین می‌برد. هنگام حجامت خون وریدی گرفته نمی‌شود در حالی که اهدای خون شامل خونگیری از ورید است تا بتوان آن را به فردی که نیاز به انتقال خون دارد، اهدا کرد.

شهریار فتحی - حجامت - طب سنتی
شهریار فتحی - حجامت - طب سنتی
شهریار فتحی - حجامت - طب سنتی

انواع مختلف حجامت در طب سنتی

حجامت خشک (ساده)

در این روش، تنها از مکش و ایجاد خلأ برای جذب خون و مایعات بین سلولی به سطح پوست استفاده می‌شود بدون اینکه بریدگی‌ای ایجاد شود. فرآیند به این صورت است که با ایجاد خلأ، خون و مایعات بین سلولی به سطح پوست کشیده می‌شود. این روش معمولاً برای تسکین دردهای عضلانی، کاهش التهاب و بهبود گردش خون به کار می‌رود. به دلیل عدم ایجاد بریدگی، این روش کمترین ریسک عفونت را دارد

مزایا
  • غیر تهاجمی: بدون ایجاد بریدگی و درد
  • کمترین ریسک عفونت: به دلیل عدم وجود زخم.
  • تسکین درد: برای کاهش دردهای عضلانی و بهبود گردش خون مؤثر است.
معایب
  • کمتر مؤثر برای مشکلات جدی: در مقایسه با حجامت تر، اثرات درمانی کمتری دارد.

حجامت تر (مرطوب)

در این روش علاوه بر مکش، بریدگی‌های کوچکی بر روی پوست ایجاد می‌شود تا مقدار کمی از خون خارج شود. در این نوع حجامت، ابتدا لیوان‌های مکش‌کننده روی پوست قرار می‌گیرند و سپس بعد از مدتی، لیوان‌ها برداشته شده و بریدگی‌های کوچکی روی پوست ایجاد می‌شود. پس از این بریدگی‌ها، لیوان‌ها دوباره بر روی پوست قرار می‌گیرند تا خون از بدن خارج شود. این روش برای درمان فشار خون بالا، دردهای مزمن، و مشکلات التهابی مفید است. با این حال، به دلیل بریدگی‌های کوچک، نیاز به مراقبت‌های بهداشتی بیشتری دارد.

مزایا

  • تأثیر بیشتر: به دلیل خروج خون، برای درمان فشار خون بالا، دردهای مزمن و التهاب‌ها مفیدتر است
  • پاکسازی بدن: معتقدند که با خارج کردن سموم از بدن، به بهبود سلامتی کمک می‌کند
معایب

  • تهاجمی: به دلیل ایجاد بریدگی، ممکن است کمی دردناک باشد
  • خطر عفونت: نیاز به مراقبت‌های بهداشتی بیشتر دارد
  • نیاز به تخصص: اجرای صحیح این روش نیاز به تجربه و مهارت دارد

حجامت متحرک

در این روش، لیوان‌های مکش‌کننده به صورت مداوم روی پوست حرکت داده می‌شوند. این کار باعث می‌شود که نواحی بیشتری از بدن تحت تأثیر قرار گیرند و بهبود گردش خون و کاهش تنش عضلانی به خوبی انجام شود. این نوع حجامت می‌تواند به شکل ماساژ نیز عمل کند و برای افرادی که دچار دردهای عضلانی و سفتی عضلات هستند، بسیار مفید است.

مزایا

  • تسکین گسترده: نواحی بیشتری از بدن را پوشش می‌دهد
  • ماساژ و آرامش: بهبود تنش‌های عضلانی و کاهش درد
معایب

  • نیاز به دقت: حرکت لیوان‌ها نیاز به دقت و توجه بیشتر دارد
  • خطر آسیب: در صورت نادرست اجرا شدن، ممکن است به پوست آسیب برساند

حجامت سوزنی

حجامت سوزنی ترکیبی از حجامت و طب سوزنی است. در این روش، ابتدا سوزن‌های طب سوزنی به نقاط خاصی از پوست وارد می‌شوند و سپس لیوان‌های مکش‌کننده روی این نواحی قرار می‌گیرند. این ترکیب می‌تواند تأثیرات درمانی بیشتری داشته باشد، زیرا نقاط خاصی از بدن تحریک می‌شوند که با سیستم‌های مختلف بدن ارتباط دارند.

مزایا

  • تأثیر ترکیبی: ترکیب طب سوزنی و حجامت می‌تواند تأثیرات درمانی بیشتری داشته باشد
  • تحریک نقاط خاص: بهبود عملکرد سیستم‌های بدن از طریق تحریک نقاط خاص
معایب

  • پیچیدگی: اجرای این روش نیاز به تخصص و مهارت بالایی دارد
  • خطر عفونت: به دلیل استفاده از سوزن، خطر عفونت وجود دارد
شهریار فتحی محقـق و پژوهشگـر حـوزه سلامت روح و جسم شماره تماس : ۴۰ ۱۱۱ ۵۶ - ۰۹۱۲

کاربرد حجامت

مکش حجامت، خون را به ناحیه تحت درمان می‌کشد. این نیروی مکش رگ‌های خونی ریز (مویرگ‌ها) زیر پوست را منبسط کرده و می‌شکند. بدن نیز نواحی فنجانی را با جریان خون سالم‌تری پر می‌کند و باعث تحریک و بهبودی مناسب و طبیعی در سطح سلولی می‌شود.
حجامت از مکش برای کشیدن خون به نواحی خاصی از بدن یا دور کردن آن‌ها استفاده می‌کند. مردم بیشتر از حجامت برای تسکین شرایطی که باعث درد می‌شوند استفاده می‌کنند. برخی از مردم می‌گویند که به بهبود مشکلات سلامتی به صورت مداوم نیز کمک خواهد کرد.

به طور کلی حجامت ممکن است علائم زیر را کاهش دهد:

  1. آرتریت، از جمله آرتریت روماتوئید و کاهش علائم آرتروز
  2. کمر درد، گردن درد، زانو درد و شانه درد
  3. آسم و سایر مشکلات تنفسی
  4. سندرم تونل کارپال
  5. اختلالات گوارشی (GI) مانند بیماری روده تحریک پذیر (IBD)
  6. سردرد و میگرن
  7. فشار خون بالا
شهریار فتحی - حجامت - طب سنتی
شهریار فتحی - حجامت - طب سنتی
شهریار فتحی - حجامت - طب سنتی

انجام حجامت می‌تواند به موارد زیر کمک کند:

  1. ایجاد یک التهاب موضعی و تحریک سیستم ایمنی بدن و تکثیر سلول‌های دفاعی
  2. تنظیم سیستم انعقادی و ضدانعقادی بدن
  3. تاثیر بر تیموس که از مهمترین مراکز آموزش سلول‌های دفاعی است
  4. کنترل ترافیک لنفاوی با ایجاد فشار منفی و افزایش لنف در این سیستم
  5. کاهش غلظت خون، کاهش تراکم سلولی در مویرگ‌ها و بهبود اکسیژن‌رسانی و کمک به قلب و ریه
  6. تصفیه خون و خروج مواد زائد، مضر و مسموم
  7. غدد غیرفعال یا کند بدن را فعال و از طرف دیگر فعالیت غدد پرکار بدن را کاهش می‌دهد
  8. تحریک سلول‌های موجود در جدار مویرگ‌ها و ترشح فاکتورهای دفاعی بدن از این سلول‌ها (در حال بررسی متخصصان)
  9. کاهش فاکتورهای مؤثر در سکته‌های مغزی و قلبی و پیشگیری از این بیماری‌ها
  10. اثرگذاری روی عوامل ایجاد حساسیت و بهبود نسبی آلرژی
  11. افزایش ترشح سروتونین مغز(کاهش سروتونین در بروز افسردگی، اختلالات عصبی و رفتاری نقش محوری دارد)
  12. نقش پایه در بازسازی استیل کولین (میانجی اصلی سیستم ارتباطی مغز و اعصاب)

حجامت برای چه کسانی ضرر دارد؟

از آنجایی که محققان در مورد اثرات حجامت بر بارداری اطلاعات کمی دارند، اگر باردار هستید، نباید حجامت درمانی انجام دهید.
همچنین در صورت داشتن علائم ابتلا به هر یک از موارد زیر باید از حجامت خودداری کنید:

  1. کم خونی
  2. داشتن پیس میکر (ضربان ساز)
  3. اختلالات خونریزی مانند هموفیلی
  4. مشکلات لخته شدن خون، مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT) یا سابقه سکته مغزی
  5. بیماری قلبی و عروقی
  6. بیماری های پوستی، از جمله اگزما و پسوریازیس
  7. تشنج (صرع)

توجه: قبل از انجام حجامت یا هر روش درمانی جایگزین دیگری، حتما با یک پزشک مشورت کنید.

شهریار فتحی محقـق و پژوهشگـر حـوزه سلامت روح و جسم شماره تماس : ۴۰ ۱۱۱ ۵۶ - ۰۹۱۲

بعد از حجامت چه نکاتی را باید رعایت کرد؟

نیروی مکش ناشی از حجامت، رگ‌های خونی کوچکی به نام مویرگ‌ها را در زیر پوست پاره می‌کند. افرادی که حجامت می‌کنند علائم قرمز و گردی روی پوست خواهند داشت که باید در عرض ۱ یا ۲ هفته محو شوند. اگرچه این علائم مانند کبودی به نظر می رسند، اما کبودی های واقعی نیستند که به فیبرهای عضلانی آسیب بزنند.

حمام بعد از حجامت
تا یک ساعت پس از انجام حجامت شستن موضع حجامت شده ممنوع است چون می‌تواند در ناحیه حجامت شده عفونت ایجاد کند. پس از یک ساعت از انجام این عمل، شست و شوی ناحیه حجامت شده بسته به نوع پوست اشخاص متفاوت است. برای افرادی که پوست متخلخل دارند باید از استفاده روغن پرهیز کرد و فقط محل مورد حجامت را با گلاب یا آب سرد یا آب کدو شست. برای کسانی که خون مرطوب دارند از سرکه، آب مر، سماق و… به جای آب برای شست و شوی پس از حجامت استفاده می‌شود. آب مرزنجوش یا شوید پخته و بابونه نیز برای افرادی که خون‌شان بسیار غلیظ است به جای آب استفاده می‌شود.
زمان دوش گرفتن بعد از حجامت
تا ۲۴ ساعت پس از حجامت نمی‌توان استحمام کرد. چرا که در صورت دوش گرفتن در این زمان احتمال وقوع تب دائمی وجود دارد. پس از این طی این ۲۴ ساعت هم باید فقط تنها با آب دوش گرفت و استفاده از شامپو و صابون پرهیز کرد. برخی از نکات دیگر، تا ۱۲ و ۲۴ ساعت بعد باید رعایت شوند و برخی دیگر تا حدود یک هفته.

شهریار فتحی - حجامت - طب سنتی

توصیه هایی برای اثرگذاری بیشتر درمان

  • از خوردن غذاهای فست‌فود و سرخ‌كردنی خودداری كنيد.
  • از خوردن مرغ و تخم مرغ پزهیز كنيد.
  • افرادي كه غلظت خون دارند، قبل از حجامت دوش آب گرم بگيرند.
  • براي انجام حجامت، لباس‌های راحت بپوشید.
  • حتما وعده غذايی قبل از حجامت (صبحانه يا ناهار) را ميل نموده باشيد.
  • در مورد بهترین روزهای سال برای حجامت با درمانگر مشورت کنید.

مراقبت های بعد از حجامت

  • تا ١٢ ساعت بعد، هيچ گونه دخانياتي مصرف نكنيد.
  • تا ١٢ ساعت بعد، ورزش و كار سنگين انجام ندهید.
  • تا ١٢ ساعت بعد، لبنيات، ماهی، غذاهای شور، تند و سنگين مصرف نکنید.
  • تا ٢٤ ساعت پس از حجامت، نباید استحمام كنيد.
  • طی ٦ ساعت اول پس از حجامت، خوردن شربت عسل توصیه می‌شود.
  • ١٢ ساعت قبل و بعد از حجامت هيچ گونه فعاليت جنسی نداشته باشيد.
شهریار فتحی محقـق و پژوهشگـر حـوزه سلامت روح و جسم شماره تماس : ۴۰ ۱۱۱ ۵۶ - ۰۹۱۲